ProeftuinNL | over stadslabs
Onder de titel ProeftuinNL neemt het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie je mee naar het anders werken aan actuele ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke opgaven in dorp, stad en land.
Wat is de toegevoegde waarde van stadslabs? Hoe is hun opkomst te verklaren? Zijn lokale initiatieven in staat zich te verbinden aan de overheid en bedrijfsleven? En wat is de toekomst van stadslabs nu de economie weer aantrekt?
In de jaren 2014, 2015, 2016 en 2017 ondersteunde het Stimuleringsfonds in totaal 37 stadslabs. In acht 360 graden video’s en acht verdiepende podcast interviews, gemaakt door de VPRO, lichten we een aantal stadslabs uit die de waarde van het experiment voor de ruimtelijke ontwikkeling tonen.
En er wordt vooruitgekeken: welke lessen kunnen we trekken? Lees ook de aanvullende longread met relevante lessen en tips, en interviews met bestuurders en onderzoekers.
In de jaren 2014, 2015, 2016 en 2017 ondersteunde het Stimuleringsfonds in totaal 37 stadslabs. In acht 360 graden video’s en acht verdiepende podcast interviews, gemaakt door de VPRO, lichten we een aantal stadslabs uit die de waarde van het experiment voor de ruimtelijke ontwikkeling tonen.
En er wordt vooruitgekeken: welke lessen kunnen we trekken? Lees ook de aanvullende longread met relevante lessen en tips, en interviews met bestuurders en onderzoekers.
Herbestemmen en cultureel erfgoed
Als gevolg van diverse maatschappelijke ontwikkelingen zijn de laatste jaren verouderde gebouwen leeg komen te staan en plekken in de stad in onbruik geraakt...
...een deel van deze gebouwen en plekken heeft echter monumentale of maatschappelijke waarde voor de lokale gemeenschap.
Stadslab Maastricht
Hoeve Rome in Maastricht is een mooi voorbeeld waarin door ingrijpen van een stadslab de monumentale waarde voor een stad behouden blijft. Mensen met een beperking kunnen op dit oude boerderijterrein wonen en werken terwijl ze midden in de samenleving blijven staan. Sheila Oroschin uit Maastricht is oprichtster en sturende kracht van dit project. Zij neemt Pieter van der Wielen mee naar Hoeve Rome en vertelt over de kracht van samenwerken en ieders unieke talenten benutten.Stadslab Maastricht
beluister ook de podcast:
×
Stadslab Gouda
Het project GOUDasfalt in Gouda een mooi voorbeeld van hoe een verstild industrieterrein van asfaltfabricage is omgevormd tot culturele ontmoetingsplaats met aandacht voor de historie. Grafisch vormgever Peterpaul Kloosterman van Stadslab Gouda leidt ons rond op het terrein, dat nu ruimte biedt voor een stadsstrand, food truck festivals, kunstenaarswerkplaatsen, scouting en nog veel meer.Stadslab Gouda
beluister ook de podcast:
×
Binnensteden en leefbaarheid
Groeiende leegstand en marginalisering van voorzieningen zetten de leefbaarheid in de binnenstad onder druk. Ook het wonen en werken in de stad vraagt om een brede...
...kwaliteitsimpuls van de openbare ruimte. Oude formules werken niet meer; we moeten op zoek naar andere oplossingen om onze binnensteden leefbaar te houden.
Jan Evertsen Buurtcoöperatie
Binnen het thema ‘Binnensteden en Leefbaarheid’ is de Jan Evertsen Buurtcoöperatie in Amsterdam een mooi voorbeeld van burgerparticipatie. Door het ingrijpen van de wijkbewoners werd een verloederde straat nieuw leven ingeblazen. Sara Mohammadi, in het dagelijks leven mediamaker en droomverwezelijker, is deelneemster van het eerste uur. Zij neemt ons mee naar ‘haar’ straat.Jan Evertsen Buurtcoöperatie
beluister ook de podcast:
×
Spijkerlab Arnhem
Het Spijkerkwartier in Arnhem is een mooi voorbeeld van een opknapbeurt van een verloederde wijk: van prostitutie- en probleemwijk tot leukste groene wijk van Arnhem. Architect Wilbert de Haan is een van de deelnemers van het eerste uur van het Spijkerlab Arnhem.Spijkerlab Arnhem
beluister ook de podcast:
×
Klimaatadaptatie en energie
Het veranderende klimaat is een van de grootste opgaven van deze generatie. Extreme hitte en regenval zullen in Nederland steeds meer voorkomen. Door de verstening en verharding in verstedelijkte gebieden...
...worden deze extremen nog eens versterkt, met zogenoemde hotspots en waterproblemen tot gevolg. Steden staan voor de uitdaging hun stedelijke structuur en weefsel op een klimaatbestendige manier in te richten.
Stadslab Luchtkwaliteit
Binnen het thema ‘Klimaatadaptatie en energie’ is Stadslab Luchtkwaliteit in Rotterdam een mooi voorbeeld van inventieve experimenten om een van de meest vervuilde straten van Nederland gezonder te krijgen. Ontwerper Annemarie Piscaer laat zien hoe met mos, naaldbomen en watersproeiers een experiment midden in de stad is opgezet om fijnstof af te vangen. Ook werkt ze aan een project om van al het opgevangen fijnstof keramiek te maken.Stadslab Luchtkwaliteit
beluister ook de podcast:
×
Stadslab Circular Art Lab Limburg
Het Circular Art Lab Limburg (CALL) in Venlo is een mooi voorbeeld van een initiatief om klimaatproblemen op een creatieve en duurzame manier op te lossen. In samenwerking met kunstenaars worden projecten door de hele stad opgestart. Merel Theloessen van CALL neemt ons mee naar de inspiratiebron van het project: het stadskantoor van Venlo. Dit gebouw is klimaatneutraal en er wordt zoveel mogelijk gedaan aan ‘circulatie’: regenwater dient als toiletwater, planten nemen de plek van de airconditioning in en het interieur bestaat uit gebruikt hout.Stadslab Circular Art Lab Limburg
Transformatie en verdichting
De groei van steden zet in de komende jaren door en steden blijven onverminderd in trek. Binnenstedelijke transformatie en intensivering van wonen, werken en voorzieningen zijn noodzakelijk. Tijdens de crisis...
...is ingezet op organische gebiedsontwikkeling. Nu de crisis voorbij trekt, is het de vraag welke rol bottom-up initiatieven kunnen spelen in de transformatieopgave en het efficiënter benutten van de stedelijke omgeving.
Stadslab Cool-Zuid
Binnen het thema ‘Transformatie en verdichting in steden’ is het project Cool-Zuid in Rotterdam een voorbeeld waarin nieuwe en oude bewoners samen een visie vormen over de toekomst van hun eigen wijk. Door sociale programma’s te ontwikkelen en te werken aan betere voorzieningen wordt de wijk, waarin veel leeg staat en gesloopt zal worden, aantrekkelijk gemaakt en levend gehouden. Joost van Dijk neemt ons mee naar de wijk Cool-Zuid.Stadslab Cool-Zuid
beluister ook de podcast:
×
Stadslab Apeldoorn
De energiefabriek in Apeldoorn is een voorbeeld van een geslaagd experiment voor nieuwe technieken en duurzame projecten. Op het terrein van de oude Zwitsal fabriek was eigenlijk een vinexwijk gepland maar de gemeente gaf uiteindelijk een groep burgers de kans om er nieuw leven in te blazen. Nu bevinden er zich designlabs, werkplaatsen en kringloopwinkels. Visionair Jacob Brobbol neemt ons mee over het terrein van de oude fabriek.Stadslab Apeldoorn
beluister ook de podcast:
×
Reflectie op stadslabs
‘Als je bedenkt dat een klein groepje gelijkgestemden, soms niet meer dan twee of drie, de eerste stap heeft gezet om een braakliggende terrein...
...een verwaarloosd gebouw of een veronachtzaamd probleem leven in te blazen, dan besef je dat het een hele prestatie is om een stadslab van de grond te krijgen en in de lucht te houden.’
Journalist Marijke Bovens schreef in opdracht van het Stimuleringsfonds een reflectie op de praktijk van de stadslabs. De meeste stadslabs zijn ontstaan tijdens de economische- en bouwcrisis toen er behoefte was aan nieuwe manieren van stadmaken. Momenteel trekt de markt aan en verandert de context. Eens te meer is de professionaliteit, effectiviteit en aansluiting op lokale beleidsthema’s voor de stadslabs van groot belang.
Bovens sprak, gedurende het afgelopen jaar, verschillende door het fonds ondersteunde stadslabs en schetst een aantal dilemma’s die spelen in hun praktijk. In een longread van zes hoofdstukken belicht ze relevante ervaringen en deelt opgedane kennis, lessen en tips.
Bovens sprak, gedurende het afgelopen jaar, verschillende door het fonds ondersteunde stadslabs en schetst een aantal dilemma’s die spelen in hun praktijk. In een longread van zes hoofdstukken belicht ze relevante ervaringen en deelt opgedane kennis, lessen en tips.
interviews met bestuurders
Door het hele land wordt geëxperimenteerd met nieuwe samenwerkingsvormen tussen lokale overheden, stadmakers, ondernemers en institutionele partijen...
...journalist Marijke Bovens interviewde in opdracht van het Stimuleringsfonds drie lokale bestuurders over hun aanjagende rol bij het nieuwe stadmaken.
Stadmaken met Jos Simons
manager Ruimte van Maastricht‘Er bleken zo veel mensen in de stad te zijn die iets willen. Daar hebben we op voortgeborduurd. (…) U doet het en wij helpen u, niet met geld maar met contacten en netwerken om dingen voor elkaar te krijgen.’
De gemeente Maastricht begon in de crisis met een experiment in de stadsontwikkeling: Maastricht-LAB. In plaats van zelf projecten op te starten, richtte de gemeente zich op de voorstellen die uit de stad kwamen. Inmiddels wordt de methode van Maastricht-LAB toegepast op beleidsterreinen zoals het energievraagstuk en zelfbeheer. Een volgende stap is dat ambtenaren in andere sectoren hun alledaagse werk meer inrichten volgens de stadslab-methode.
lees hier verder
Stadmaken met Alfred Arbouw
wethouder stadsontwikkeling Breda‘Niemand weet hoe de Omgevingswet straks werkt. Ja, we gaan de processen meer inrichten op de voorkant en de betrokkenheid van alle belanghebbenden vergroten, maar hoe weeg je alle belangen integraal af? Wat wordt de rol van de raad? Het wordt een expeditie.’
Enkele jaren geleden bij het opstellen van de Structuurvisie 2030 zette Breda fors in op bijdragen van de inwoners. Stadslab Breda werd opgericht, samen met de bouwsector, het onderwijs en de gemeente, om meer regie in handen van de inwoners te leggen bij de nieuwe stadsontwikkeling. Wat begon met de oproep DroomBreda, die achtentachtig dromen opleverde voor de stad, ontwikkelde zich verder tot het faciliteren van burgerparticipatie. Nu experimenteert de gemeente in Breda Zuidwest met het opstellen van een omgevingsplan, vooruitlopend op de Omgevingswet. De bedoeling is dat er minder regels komen en dat burgers meer samen moeten oplossen.
lees hier verder
Stadmaken met Mattijs van Ruijven
hoofd stedenbouw gemeente Rotterdam‘We gaan weer bouwen, maar anders dan voor de crisis: meer samen met stadmakers.’
De Rotterdamse aanpak in de gebiedsontwikkeling na de crisis ligt in een nauwere samenwerking tussen de gemeente, creatieve ondernemers en bewoners, maar ook met vastgoedeigenaren en ontwikkelaars die een maatschappelijk doel najagen. Daarbij is de eerste stap aan de overheid om een investering te doen, om een moeilijke wijk open te breken, of om nieuwe verbindingen in de stad aan te leggen. Tegelijkertijd is de inzet van creatieve mensen nodig om sociaal of cultureel te investeren. Juist de combinatie maakt dat er echt een onomkeerbare verandering in gang wordt gezet.
lees hier verder
interviews met onderzoekers
Wat is de bijdrage van stadslabs aan de vitaliteit van steden? Journalist Marijke Bovens interviewde...
...in opdracht van het Stimuleringsfonds twee onderzoekers over innovatieprocessen in de publieke sector.
Interview Albert Meijer
hoogleraar Publieke Innovatie aan de Universiteit Utrecht‘Stadslabs doen er goed aan zich te verhouden tot de open-databeweging. Welke waarden kun je daaruit halen? Hoe kun je met open data zicht krijgen op vraagstukken?’
Meijer onderzoekt de relatie tussen technologie en bestuur. In zijn oratie ‘Bestuur in de datapolis: Slimme stad, blije burger?’ (2015) introduceert hij het begrip ‘Wendbare Publieke Innovatie’. Volgens Meijer zijn twee factoren van belang wil je als stadslab invloed wilt hebben. Zorg voor een goede balans tussen de anarchistische inslag en een stabieler functioneren. En zet in op datalogica over problemen als gezondheid of duurzaamheid in gemeenten.
lees hier verder
Interview Justus Uitermark
socioloog en onderzoeker‘Stadslabs doen een durfinvestering in een plek. Het initiatief wordt met warmte ontvangen, maar krijgt te maken met kilheid als ze daadwerkelijk iets vragen. Dit soort projectfinanciering ontbeert een lange adem, het creëert een permanente conditie van tijdelijkheid en lokaliteit.’
Socioloog Justus Uitermark onderzoekt het fenomeen zelforganisatie. Hij ziet twee verschuivingen in het huidige sociale middenveld. De een is van financiële aard: de overheid kiest in toenemende mate voor incidentele projectsubsidies in plaats van structurele subsidies. De ander van maatschappelijke aard: je ziet het zwaartepunt verschuiven van organisaties naar initiatieven. Dit creëert een permanente conditie van tijdelijkheid en lokaliteit.
lees hier verder
Met deze e-zine deelt het Stimuleringsfonds de kennis en ervaring opgedaan in 37 ondersteunde stadslabs.
Sinds 2014 stimuleert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de ontwikkeling van stadslabs door de uitwisseling van kennis, kunde en een financiële impuls, waarmee initiatieven de gelegenheid krijgen om onderzoek te doen en hun expertise op professionele basis in te zetten voor een andere wijze van stadmaken.
ProeftuinNL richt zich op het bijeenbrengen van de verschillende stadslabs in ons land, én richt zich op een betere samenwerking tussen stadslabs, overheden en ontwikkelaars. ProeftuinNL is een samenwerking tussen Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, bureau Het Noordzuiden en de VPRO. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie voert namens de overheid subsidieregelingen uit op het gebied van Architectuur, Vormgeving en Digitale Cultuur.
m.m.v.: Marijke Bovens en alle ondersteunde stadslabs
beeld cover: De Ceuvel, Amsterdam
copyright: Niko Coutignu
Meer info: stimuleringsfonds.nl/urbanisatie
Sinds 2014 stimuleert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie de ontwikkeling van stadslabs door de uitwisseling van kennis, kunde en een financiële impuls, waarmee initiatieven de gelegenheid krijgen om onderzoek te doen en hun expertise op professionele basis in te zetten voor een andere wijze van stadmaken.
ProeftuinNL richt zich op het bijeenbrengen van de verschillende stadslabs in ons land, én richt zich op een betere samenwerking tussen stadslabs, overheden en ontwikkelaars. ProeftuinNL is een samenwerking tussen Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, bureau Het Noordzuiden en de VPRO. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie voert namens de overheid subsidieregelingen uit op het gebied van Architectuur, Vormgeving en Digitale Cultuur.
m.m.v.: Marijke Bovens en alle ondersteunde stadslabs
beeld cover: De Ceuvel, Amsterdam
copyright: Niko Coutignu
Meer info: stimuleringsfonds.nl/urbanisatie